De oppervlakteactieve stoffen, surfactanten genaamd (afkorting van het Engels SURFace ACTive AgeNTS) zijn moleculen uit ons dagelijks leven waarvan de totale productie in de 28 landen van de EU in 2019 3.149.044 ton bedroeg. CESIO schat dat 59% van die jaarlijkse Europese productie deels biogebaseerd is.[1]
Een stabiele en volwassen sector in Europa
Volgens het onderzoekscentrum van de Europese Commissie (Joint Research Centre) vormen de oppervlakteactieve stoffen een stabiele en volwassen sector in Europa. Deze moleculen hebben verschillende toepassingen in bijna alle aspecten van ons dagelijks leven: oplosmiddelen, schuimmiddelen, bevochtigingsmiddelen, dispergeermiddelen, emulgators… Ze worden daarom op grote schaal gebruikt bij de formulering van medicijnen, cosmetica, reinigingsmiddelen, additieven voor levensmiddelen en diervoeder, agrochemische producten, verf, en ook in milieusaneringstechnologieën, die momenteel uitgebreid worden bestudeerd.
Oppervlakteactieve stoffen worden nog steeds grotendeels geproduceerd uit petrochemische grondstoffen. Maar het groeiende milieubewustzijn heeft geleid tot een verschuiving naar zogenaamde oleochemische producten, die deels afkomstig zijn uit plantaardige oliën, die momenteel meer dan de helft van de markt in Europa vertegenwoordigen. Deze oleochemische producten zijn echter slechts gedeeltelijk hernieuwbaar en hoofdzakelijk afkomstig uit gewasssen die ver buiten Europa worden geteeld.[2]
Oppervlakteactieve markt[3]
- 44% van het marktvolume is volledig op aardolie gebaseerd en van fossiele oorsprong.
- 52% van het marktvolume is deels afkomstig uit biomassa (oleochemische producten). Deze 52% omvat de oppervlakteactieve stoffen van biogebaseerde oorsprong (gemiddeld 40%), d.w.z. alle oppervlakteactieve stoffen waarvan het biogebaseerde gehalte tussen 5 en 95% ligt.
- 4% van het marktvolume is volledig afkomstig uit biomassa. Een groot deel van deze biologische oppervlakteactieve stoffen wordt geproduceerd met behulp van chemische productiemethoden en een klein deel via fermentatie en biokatalyse.
Wereldwijd vertegenwoordigen de biologische oppervlakteactieve stoffen momenteel slechts een heel klein deel van de markt van de oppervlakteactieve stoffen. Maar deze markt krijgt alle aandacht van industriëlen en begint terrein te veroveren.
Belangrijkste voordelen van biogebaseerde oppervlakteactieve stoffen
Naast het feit dat ze gemaakt zijn uit hernieuwbare grondstoffen zijn de belangrijkste voordelen van biogebaseerde oppervlakteactieve stoffen:[4]
- Hun lage ecotoxiteit en hun biologische afbreekbaarheid waardoor ze interessante alternatieven zijn voor de mens en het milieu.
Goed om weten
Richtlijn 73/404/CE[5] verbiedt het op de markt brengen van oppervlakteactieve stoffen waarvan de biologische afbreekbaarheid minder dan 90 % bedraagt en bepaalde oppervlakteactieve moleculen niet beantwoorden aan de criteria van de REACH-verordening.
- Hun vermogen om te voldoen aan de regelgeving op het gebied van veiligheid (milieu).
- Het gebruik van goedkope grondstoffen (vetten, oliën, suikers) om ze te produceren.
- Hun grote diversiteit aan structuren, waardoor een specifiek antwoord op een bepaalde toepassing mogelijk is.
- Hun betere schuimende eigenschappen, in vergelijking met op aardolie gebaseerde oppervlakteactieve stoffen.
- Hun bredere toepassingsgebied bij lage temperaturen, hoge pH’s en zoutgehaltes, in vergelijking met op aardolie gebaseerde oppervlakteactieve stoffen.
- Hun antimicrobiële eigenschappen (schimmelwerend, antibacterieel en/of antiviraal). Hoewel niet alle biologische oppervlakteactieve stoffen betrokken zijn.
Meer informatie?
Binnenkort beschikbaar: het didactische eindrapport van het Interreg ValBran project.
—
[1] De Cooman C, 2020
[2] JRC, 2019
[3] Roelants S. et Soetaert W., 2021
[4] RoadToBio, 2019
[5] Artikel 2 van de Richtlijn van de Europese Raad van 22 november 1973 (73/404/CEE) bepaalt dat: “De Lidstaten verbieden het op de markt brengen en het gebruiken van detergentia, wanneer de gemiddelde biologische afbreekbaarheid van de daarin aanwezige oppervlakteactieve stoffen minder dan 90% bedraagt voor elk van de volgende categorieën: de anionactieve, de kationactieve, de niet-ionische en de amfolitische oppervlakteactieve stoffen. Het gebruik van oppervlakteactieve stoffen waarvan de gemiddelde graad van biologische afbreekbaarheid ten minste 90% bedraagt , mag bij normaal gebruik geen schade berokkenen aan de gezondheid van mens of dier. ”
